Slaapcycli eindigen met de droomfase of remslaap

De eerste slaapfase of ‘hypnagoge slaap,’ is niet hetzelde als de droomfase of remslaap

De overgangsfase tussen slapen en waken noemen we de eerste slaapfase. Deze lijkt op de droomfase, maar er is een belangrijk verschil. Anders dan in de droomfase, is in de eerste slaapfase de prefrontale cortex nog actief. Je gedachten zijn minder gestructureerd, maar nog steeds enigszins associatief. Zo kun je een gesprek nalopen dat die dag heeft plaatsgevonden of alvast overdenken wat je morgen gaat doen. Je gedachten zijn aanvankelijk nog helder, maar binnen korte tijd worden de associaties steeds onsamenhangender. Misschien bedenk je dat het tijd is om nieuwe banden op je auto te zetten en van autobanden, ga je naar zwembanden. Van zwembanden ga je naar een vakantie in je jeugd toen je op het water van een Italiaans meertje dreef. En voor je het weet, drijf je letterlijk weg naar de tweede slaapfase…

Droomfase of remslaap

Na de tweede volgt de derde en vierde slaapfase en wanneer na zo’n half uur de eerste slaapgolf haar diepste punt heeft bereikt, stijgt langzaam weer het arousal niveau. Voor een tweede maal komen we in de lichte slaapfase, waarin ons brein rustig verder gaat met sorteren, verwijderen en samenvoegen. Nu is het tijd voor een korte droomfase. Net als in de eerste slaapfase zijn er zo’n 8 hersengolven per seconde waar te nemen. Ons brein balanceert opnieuw tussen waken en slapen, maar anders dan in de eerste slaapfase ontwaakt ditmaal de prefrontale cortex niet. Dit hersengebied, dat de slaap meer nodig heeft dan elk ander hersengebied, profiteert nog even van de rust en de stilte.

Afbeelding 1 bij artikel ‘Een droomfase of remslaap komt altijd aan het eind van een slaapcyclus.’

Heb je gedroomd? dan weet je dus dat je daarvoer geslapen hebt.

Zwakke neurale verbindingen, worden in de droomfase omgezet in sterkere verbanden. Daarmee is de droomfase onmisbaar voor allerlei geheugen- en leerfuncties.

Andere delen van je brein zijn wel wakker en druk in de weer. Onze oogspiertjes zijn weer actief. Achter de gesloten oogleden bewegen de ogen snel op en neer. Vandaar dat we spreken van ‘Rappid Eye Movement‘ of, afgekort, de REM slaap. Hoewel de oogspiertjes actief zijn, voeren de lichaamsspieren de gedroomde activiteiten in droomfase of remslaap gelukkig niet uit. De bewegingsimpulsen naar het lichaam worden geblokkeerd. Niet je lichaam, maar je brein is actief. Dit is het moment waarop hetgeen in de tweede fase is gesorteerd en samengevoegd definitief wordt vastgelegd in je herinnering. Zwakke neurale verbindingen worden omgezet in sterkere verbanden. Daarmee is deze fase onmisbaar voor allerlei geheugen- en leerfuncties.

Nu je de betekenis van de droom kent, begrijp je dat deze fase een afrondende fase in een slaapcyclus is. Realiseer je dus dat wanneer je hebt gedroomd, je daarvoor geslapen hebt. Maar let op: dat niet iedereen zijn of haar dromen herinnert, wil niet zeggen dat je ze niet hebt en je brein niets zou vastleggen in je langetermijngeheugen!

Wist je dat…

…de blokkade van de bewegingsimpulsen naar het lichaam toe niet goed functioneert bij mensen die slaapwandelen? Daardoor kunnen ze wèl bewegen. Omdat de prefrontale cortex nog slaapt, hebben ze echter geen weet van wat ze doen! Meestal heeft het gedrag van de slaapwandelaar geen ernstige gevolgen. Zo kunnen ze midden in de nacht iets te eten uit een koelkast pakken, een maaltijd bereiden en zelfs de tafel dekken.

Afbeelding 2 bij artikel ‘Slaapcycli eindigen met de droomfase of remslaap.’

Wanneer je tegen de ochtend al een aantal slaapcycli hebt doorgemaakt, zijn er langere en intensere dromen dan aan het begin van de nacht. Er is namelijk al veel meer geselecteerd en er valt dus ook veel meer vast te leggen.

Tijdens de droomfase slaapt de prefrontale cortex gewoon door

Aan het eind van de eerste slaapcyclus is er een korte droomfase, waarna je opnieuw afdaalt naar een lagere frequentie. Dan volgt een tweede slaapcyclus. Omdat de prefrontale cortex tijdens de droomfase niet werkelijk wakker wordt, wordt de eerste slaapfase overgeslagen en kom je direct in de tweede slaapfase. Van daaruit daal je opnieuw af naar de tweede, derde en vierde slaapfase, om daarna weer langzaam omhoog te bewegen via de tweede slaapfase naar de droomfase. Van daaruit neem je weer een duik naar de derde slaapcyclus. Een slaapcyclus, waarbinnen je de verschillende slaapfasen doorloopt, duurt ongeveer 90 minuten en herhaalt zich zo’n vijf keer. Zo komen we, wanneer we de inslaaptijd en de momenten van even wakker liggen in de vroege ochtend meetellen, aan de bekende acht uur nachtrust.

Wanneer we de opeenvolgende slaapcycli nader bekijken, valt op dat deze, naarmate de nacht vordert, steeds minder diep zijn en we tegen de ochtend af en toe uit de lichte slaap ontwaken. Ook zien we dat we gaandeweg de nacht steeds vaker en langer dromen. Omdat tegen de ochtend de tweede slaapfase, waarin ons brein selecteert, opruimt en samenvoegt, de meeste ruimte krijgt, neemt ook de duur van je dromen toe om de nieuwe verbindingen te consolideren.